Надежда Смирнова. Нумай кетне телпулу
Чёваш Ен культура кунъсене Питърте йъркелеме ЧР Культура министерстви, Санкт-Петербург хула администрацийън нацисен хутшёнёвъсемпе миграци политикине пурнё=а къртес тълъшпе ъ=лекен комитет, Национально=сен =урчъ тата ЧР Министрсен Кабинечън Санкт-Петербургри суту-ил(пе экономика представителъ, Питърти Чёваш культура обществин ерт(=и Владимир Живов пулёшръ=.
+ыхёнусем =ирепленъ=
Культура кунъсен тъп мероприятийъсем ака уйёхън 7-9-мъшъсенче Питърти Национально=сен =уртънче, «Литейнёйри» театрта иртръ=. Ун умън пър кун малтан хулари Владимир проспектънчи «Буквоед» лавккара Чёваш халёх ма=тёръпе, «Чувашская вышивка. Техника. Приемы» кънеке авторъпе Евгения Жачевёпа тълпулу, автограф-сесси, Чёваш кънеке издательствин презентацийъ пулнё.
Акан 7-мъшънче ЧР культура министръ Константин Яковлев ертсе пыракан ушкён Ра==ей этнографи музейън ерт(=исемпе, унти ёсчахсемпе тъл пулнё тата «=авра сътел» йъркеленъ. Кала=у, тъпрен илсен, музей тата ЧР Культура министерстви =ыхёну тытса ъ=лесси пирки пынё. +акна пурнё=лама икъ ен алё пуснё йышёну пулёшъ. Унён «=имъ=ъпе» _ Этнографи музейънчи экспонатсен куравъпе _ =итес Республика кунънчех паллашма пултарёпёр.
+ав кунах Национально=сен =уртънче иртнъ тепър пулём та _ Национально=сен =урчъпе Чёваш Енри Туслёх =урчъ =ыхёну тытса ъ=лессине алё пусса =иръплетни _ усёллё пуласса шанатпёр.
Константин Яковлев министр регион ерт(=исен ячъпе вунё пин ытла чёваш пурёнакан регионта въсен культурине, йёли-йъркине упрама тата аталантарма условисем туса панёшён тав сёмахъ каларъ. +ав шухёша ЧР Пу=лёхъ Михаил Игнатьевён салам =ырёвънче те палёртнё. Санкт-Петербург хула администрацийън нацисен хутшёнёвъсемпе миграци политикине пурнё=а къртес тълъшпе ъ=лекен комитетён ертсе пыракан специалисчъ Вадим Придиус та, Национально=сен =урчън директорън заместителъ Дмитрий Федотов та, Питърти Чёваш культура обществин председателъ Владимир Живов та, ЧР Пу=лёхън канаш=и, искусствоведени докторъ Михаил Кондратьев та, Чёваш наци конгресън хисеплъ президенчъ Атнер Хусанкай ёсчах та пърле =ыхёнса пурнё=ламалли ъ=сем пиркиех кала=ръ=.
Петр Егоров зодчий ячъллъ « Ёрусен астёвёмъ» культурёпа истори еткерлъх фончън директорне Евгений Дмитриева пирън ентешън _ Нева =инчи хулари +уллахи сад картин авторън _ ятне вилъмсърлетес ъ= канё=сёрлантарать. Асённё карта чённипех чаплё пулнине =ак йъресем те аван =иръплете==ъ: «Хёй вёхётънче акёлчансем Петербурга =ак картана курассишън =е= килнъ» №М.Пыляев№. Анна Ахматова тата =апла шёр=аланё: «Я к розам хочу, в тот единственный сад, Где лучшая в мире стоит из оград». Петр Егоров вилнъренпе =итес =ул 230 =ул =итет. «Паллё архитекторён ятне вилъмсърлетмелле, ъ=ъсем =инчен тёван халёха ытларах пълтермелле, _ =апла шухёшлать Евгений Васильевич. _ Петр Егоров архитекторён проекчъпе Питърте Христос =уралнё ятпа Хёйёр =инче лартнё чиркъве 1934 =улта тъпрен аркатнё. Упранса юлнё макечъпе ёна =ънърен хёпартас тълъшпе теми=е =ул «кърешме» тивръ. Кё=ал никъсне яма пултартёмёр. Ун =ине вырна=таракан Асёну хёмине хатърлеме чёваш (нер=исем хутшёнасса шанатёп. Малашне тата Питърти пър урама, сквера чаплё ентешъмър ятне парас тълъшпе те ъ=лъпър».
Пулас чиркъвън настоятелъ Андрей Щербан та тълпулёва хутшёнчъ, чёвашсем хёйсен тёванне асра тытнишън тав туръ.
Чъръ вёчёра
Национально=сен =уртънчи пысёк тепър мероприяти _ «Нева =инчи Атёл шурём пу=ъ» курав у=ёлни. Ра==ей тава тивъ=лъ, Чёваш халёх художникъ Анатолий Рыбкин пу=арёвъпе тата ертсе пынипе йъркеленъскере Питърте ъ=лесе пурёнакан 40 яхён (нер=ъ хутшённё. Александр Федоров, Илья Зорькин, Андрей Фомиряков, Антон Макаров, Мария Любимова, Анна Иванова, Анна Кондратьева, Атилла Балтаев, ыттисем хёйсен картинисене, скульптурисене тёратнё. Въсенчен пысёк пайъ Шупашкарти (нер училищин-че пъл( илсе ёсталёха малалла Питърте туптанё. Маргарита Изотова искусствовед курав пирки: «Чёваш халёхъпе, унён культурипе сирън урлё паллашрём. Курав чъръ вёчёра вырёнънче. Вёл аннесемпе, тёван кътеспе =ыхёнтарать», _ теръ.
Национально=сен =уртънчи мероприятисем концертпа въ=ленчъ=. СССР халёх артистки Вера Кузьмина Петър Хусанкай сёввисене вуларъ, К.В.Иванов ячъллъ Чёваш патшалёх академи драма театрън артисчъсем Надежда Кузьминапа Григорий Федоров, Чёваш патшалёх филармонийън «+авал» ансамблън солисчъсем Любовь тата Александр Ильинсем чёваш эстрада, халёх юррисене шёрантарчъ=. Сцена =ине =авён пекех Питърти чёвашсем те тухръ=. Въсем те тёван юрёсене янраттарчъ=.
Питър _ чёваш хули
Ви=ъ ъмър каялла =уралнё хула кун-=улъ чёваш ячъпе те =ыхённё. Петър патша хушёвне пурнё=ласа чёвашссем пурёнакан тёрёхсенчи =иръп юмансене касса Питъре ёсатнё. Въсенчен карапсем тунё. Карапъсем вара питъ кирлъ пулнё. +ършыва х(тълеме, Балти тинъсъ урлё ытти патшалёхпа =ыхёну йъркелеме. Шёпах чёваш шёпипе =ыхённё вырёнсенче пулса курчъ= Чёваш патшалёх академи драма театрън артисчъсем. Экскурсие Национально=сен =урчъ тата вырёнти Чёваш культура обществи йъркелеръ=.
Юманпа =е= мар, ъ= вёйъпе те тивъ=тернъ Ра==ейън пулас тъп хулине чёвашсем. Истори докуменчъсенче =иръп те патвар арсем Питър хулине =ъклеме хутшённи пирки калани пайтах. Тата тепър саманта та палёртмалла. Петър патша хёй те Шупашкара =итсе курнё. +акё 1722 =улта пулнё-мън.
Нева =инчи хулапа пире тата мън =ывёхлатать-ха? +уллахи сад. Търъсрех, унён карти. Тата търъсрех, карта авторъ _ Петр Егоров архитектор. Пърремъш Петър патша хулана ятарлё планпа, проектпа тума тъв тытнё. Ъ=сене пурнё=лама Европёри сумлё архитекторсене, паллё ёстасене шаннё. +ак ретрех _ ентешъмър Петр Егоров та.
XVIII ъмърти 50-мъш =улсен варринче Питър хулин архитектура командине илнъ хы==ён Петр Егорова яваплё ъ=сем шаннё. 1756 =улта вёл Петергофён тъп планне (керме хутшённё, Хъллехи керменън уйрём залъсен чертежън копине тунё. 1763 =улта Екатерина чиркъвън проектне хатърленъ. Асённё чиркъве 1763-1768 =улсенче Пярну №Эстони№ хулинче лартнё. Кътерне патша хушёвъпе вёл Балти тёрёхънче православи чиркъвъсене мънле тумаллин тъслъхъ пулнё.
Пирън тивъ=
Тепър ентешъмърън Никита Бичурин ячъпе те =ыхённё аслё Питър хули. Шупашкар =ывёхънчи чёваш ялънче кун =ути курнё Никита Яковлевич №1777-1853№. 13 =ул Пекинта пурённё, китай чълхине въреннъ. +ак чълхепе =ырнё истори, географи, этика, юри-спруденци, философи, медицина, ял ху=алёх ъ=ъсене вырёсла ку=арнё. Петербурга таврёнсан въсене пичетлесе кёларнё. Вёлах китай чълхинчен ку=аракансем валли ятарлё училище йъркеленъ.
Питърте пулса ентешъмър вил тёприне пу= таясси _ кашни чёвашён тивъ=ъ. Паллё театр ъ=ченъсем =апла туръ= те. Йышра Питър хулинче пурёнакан йёхташсем те пулчъ=. Ентешъмърън вил тёпри наччасрах юн пек хърлъ гвоздикёсемпе «хърелчъ». XVIII ъмърти некропольте Иакинф аттемърпе юнашар =ършыври =ав вёхётри мън чухлъ паллё =ын выртмасть пулъ.
Петр Егоровпа =ыхённё вырёнсенче те пултёмёр. Тънче культурин шедевръ шутланакан +уллахи садён картине те тытса куртёмёр, асёнмалёх сён (керънтъмър. Христос =уралнё ятпа Хёйёр =инче тунё чиркъве =ънърен чъртсе тёратма пу=ланё вырёна та =итсе куртёмёр.
Тёванла масарта
Пискарев Асёну комплексне те илсе =итерчъ= экскурси йъркел(=исем. Блокадёри Ленинграда х(тъленъ самант _ Тёван =ършывён Аслё вёр=инчи чи инкеклъ пулём. 900 куна пынё вёл. +ършывён вун-вун халёх =ыннипе пърле чёвашсем те ёна х(тълеме ха-стар хутшённё, +ур=ър-хъвел анё=, Карели, Ленинград, Волхов фрончъсенче, Балти флочън карапъсем =инче =апё=нё.
Архив докуменчъсем тёрёх, Ленинградпа ун обла=ън тёванла масаръсене Чёваш Енън 5000 ытла салтакне пытарнё, Пискарев Асёну комплексънче вара _ 300 ентеше. Пискарев мемориалъ _ Иккъмъш Тънче вёр=ин =улъсенчи чи пысёк масар. Унти 186 тёванла масарта хулара пурённё, вы=ёпа, бомба (книпе, артиллери пенипе вилнъ 420 пин =ын тата Ленинграда х(тъленъ 70 пин салтакпа офицер вырта==ъ.
2012 =улхи =у уйёхън 26-мъшънче Пискарев комплексънче йёхташсене асёнса мрамор плита у=нё. Ун =ине вырёсла: «Вечная слава героям-уроженцам Чувашии, павшим в боях при обороне и снятии блокады Ленинграда»,_ тесе =ырнё. Юнашарах +е=пъл Мишшин сёмахъсем: «Иръклъхшън вилнъ тёвансенън юнъ Чълтърти =е=келлъ хърлъ чечек пулъ». Асёну плити те чъръ =е=кесемпе витънчъ. Никама та манман, нимън те манё=ман…
газета "Чувашский мир"